Rritja e shpejtë e sistemeve gjeneruese të IA-së, veçanërisht chatbot-eve bisedorë si “ChatGPT” dhe “Character.AI”, ka ngjallur shqetësime të reja lidhur me ndikimin e tyre psikologjik tek përdoruesit. Ndërsa këto mjete ofrojnë akses të rrallë në informacion dhe shoqëri, një numër gjithnjë në rritje i provave sugjerojnë se ato gjithashtu mund të shkaktojnë ose përkeqësojnë simptoma psikiatrike, veçanërisht tek individët vulnerabël.
Përshtatja e shpejtë e chatbot-eve të modelit të gjuhës së madhe (LLM), si “ChatGPT” i OpenAI, i referuar shpesh si Inteligjencë Artificiale Gjenerative (IA), ka ngritur pyetje të reja lidhur me ndikimin e tyre në shëndetin mendor të përdoruesve. Ndërsa këto sisteme IA ofrojnë aftësi jashtëzakonshme bisedore dhe ndihmë në zgjidhjen e problemeve, raportet e reja tregojnë se ato gjithashtu mund të shkaktojnë ose përkeqësojnë simptoma psikiatrike tek individët e caktuar.
Përdoruesit që lidhen në mënyrë obsesive me robotët e IA-së kanë përjetuar mendime deliruese ose përkeqësim të gjendjeve të tyre mendore ekzistuese si rezultat i ndërveprimeve intensive. Ky fenomen në zhvillim, ndonjëherë i quajtur “psikozë e shkaktuar nga ChatGPT”, karakterizohet nga sjellje varësie, mendime deliruese dhe episode të rënda psikotike, duke përfaqësuar një sfidë të rëndësishme për profesionistët e shëndetit mendor. Kryqëzimi i antropomorfizimit të teknologjisë, marrëdhënieve parasociale dhe gjendjeve të cënuara të shëndetit mendor krijon situata klinike unike që kërkojnë qasje të specializuar për kuptim dhe ndërhyrje.
Ashpërsia e këtij fenomeni u bë tragjikisht e dukshme në shkurt të vitit 2024, kur 14-vjeçari Sewell Setzer III ndërroi jetë nga vetëvrasja pas disa muajsh ndërveprimi intensiv me chatbot-et “Character.AI2”. Ky rast, së bashku me rastet e tjera të dokumentuara të sjelljeve të çuditshme dhe varësisë së shkaktuar nga IA, sinjalizon shfaqjen e çrregullimeve psikologjike të lidhura me teknologjinë që profesionistët e shëndetit mendor duhet të jenë të përgatitur t’i njohin dhe trajtojnë.
Në rastin e Setzer, obsesioni i tij ishte aq i rëndë sa mashtronte prindërit për të anashkaluar kufizimet e kohës së kaluar para ekranit dhe vazhdonte të hynte në chatbot përmes pajisjeve të tjera kur telefoni i tij u konfiskua. Modele të ngjashme po shfaqen globalisht, me raporte për individë që zhvillojnë “obsesione intensive” me chatbot-et e IA-së dhe përjetojnë gjendje të ndërlikuara të karakterizuara nga iluzione se sistemet e IA-së kanë fuqi të lartë që orkestrojnë jetën e tyre.
Studiuesit psikiatrikë mendojnë se “disonanca konjitive” mund të nxisë veçanërisht iluzione të këqija, duke çuar drejt psikozës. Rëndësia klinike shtrihet përtej rasteve individuale, duke përfaqësuar një model më të gjerë ndikimesh të shëndetit mendor të lidhura me IA, që prekin popullata të ndryshme, grupmosha të ndryshme dhe gjendje të ndryshme të shëndetit mendor.
VINI RE: Ky artikull është pronësi intelektuale e Mental Health Journal
Përshtati për HUMAI, Rexhina Truka